Sıfır Atık Malzemeleri

Herkese Merhaba!

Eğer beni Instagram’dan takip ediyorsanız, bu yazının geleceğinden haberiniz mutlaka olmuştur. Zira orada da fikir vermesi açısından görselleri paylaşmıştım. Sonunda sıfır atık üzerine yaptığım yatırımları tamamladım. Sizlere de anlatacak düzeye getirdim.Mümkün olduğunca çok seçenek sunmaya çalıştım. Bulabildiğim ilişkili linkleri de en aşağıda bulabilirsiniz. Baştan belirteyim, bir çok ürünün mutlaka daha iyi alternatifleri vardır. Metinde elimden ve aklımdan geldiğince dile getireceğim ancak eksiklerim olursa lütfen yorumlara yazın ki herkes tarafından yararlanılsın. Bir de bu çözümleri kullanmak için çiçek çocuk-hippi olmak gerekmiyor, bu önyargınız varsa lütfen bunu aşın, dünyayı sevmek ve korumak , bu girişim için fazlasıyla yeterlidir.

Öncelikle sıfır atık bir mutfak için alışveriş, yemek hazırlama, yemek yeme, yemek taşıma, saklama, ve mutfak temizliği, ardından kişisel temizlik, kişisel bakım ve muhtelif ev eşyalarını anlatmaya çalışacağım. Mutfağı bu kadar detaylı almamın sebebi, plastiklerin en çok mutfağa nüfuz etmesi açıkcası. Elbette tek kullanımlık plastikler değil dayanıklı plastiklerinizi parçalanana kadar kullanabilirsiniz. Benim tamamen yenileme sebebim kesme tahtasından saklama kaplarına kadar her şeyin plastik olmasından duyduğum rahatsızlık oldu, yani elbette yiyeceklerle kimyasal etkileşime giriyor bu eşyalar ve sağlığa zararlı olduklarına eminim. Benzer şekilde cildimize direk uyguladığımız kişisel bakım ve temizlik ürünleri için de aynı şey geçerli, üstelik bunlar direk bizimle kimyasal etkileşime geçiyor. O zaman mutfakla başlıyorum.

Sıfır Atık Mutfak

Alışveriş

Evet, en başta alışveriş ile başlıyor maceramız. Burada da en yoğun atık kolu olan plastik poşetler dikkat çekiyor. Eskiden, plastik poşetler bu derece yaygın değilken ne yapılıyordu? Evet fileler ve keseler… Artık sosyete pazarlarında bile bakliyat torbası diye keten ve pamuk keseler satılıyor. Çok eskilerden bildiğimiz bu eşyalar plastik poşet kullanımının ücretlendirilmesiyle yeniden moda oldu tabiri caiz ise. Ben bu yasaktan yaklaşık 1 yıl önce yaşadığım huzursuzluk sebebiyle çoktan tekstil ürünü olan şeylere geçmiştim. Zaten -içimde nasıl bir eğilim varmışsa- bez çanta koleksiyonu yapan biriydim. Her gün ayrı çanta kullanmak dışında sonunda bir faydasını gördüm koleksiyonumun. Bunun yanında anneme eski gömleklerden, eskimiş bir yağmurluğun içindeki fileden ve çiçek buketini sardıkları fileden keseler diktirdim kendime farklı boyutlarda. Sebze ve meyve alışverişimi bu şekilde yapıyorum uzun süredir. Unutmayın ki zaten sebze ve meyvelerin kendi koruyucu kabukları var, paketlenmeye gerek duymuyorlar, hazır paketli yetişiyorlar zaten. Paketli satılan bakliyat ve makarna gibi şeyleri de uzun süredir keselerle almak istiyordum ama erkek arkadaşım kabul etmiyordu. Sonunda erkek arkadaşımı da ikna ettim ve bakliyatları da bu keselerle almaya başladım. Bunun dışında kuruyemişçiler, küçük aktar ve bakkallardan kavanozunuzla da alışveriş yapabilirsiniz. Büyük bez çantaların yerine pazar filelerini de kullanabilirsiniz. Türkiye de henüz “bulk store” mantığı gelişmedi ama bizim eski bakliyat satan dükkanlarımız var, ve inanın tüm bu bezler, kavanozlar hep esnaf tarafından sevilip takdir ediliyor. Ben evden çıkarken yanımda bir bez çanta, bir file, bir pamuklu kese ile çıkıyorum ki ani alışverişlerde elim kolum plastik poşet dolmasın. Zaten aylık yaptığımız alışverişlerde bütün keselerim ve bez çantalarım yanımda oluyor.

Yemek Hazırlama

Yemek hazırlama kısmı aslında plastikle yiyeceklerin en çok temas ettiği yerlerden. Çünkü artık yemek pişirme malzemeleri hep plastik üretiliyor. Plastik saplı bıçaklar, plastik tencere kaşıklar, spatulalar, Soyacaklar, limon sıkacakları… Oklava ve merdaneler bile artık silikondan yapılıyor. Nedenini anlamak zor biraz, Arap’ın yağı hesabı. Üstelik yemek pişirme aletlerinin tamamının ya metal ya ahşap alternatifleri var. Ve yaklaşık aynı fiyatlarda, daha ucuz hatta daha sağlıklı. Örneğin benim kesme tahtam plastikti, IKEA’dan almıştım. Zamanla bıçak kesikleriyle ufalanmaya başladı. Bu direk plastik yemem demektir. Benzer şekilde türlü sıvılarla temas eden huniler, leğenler vb. Fotoğrafta gördüğünüz gibi her eşyanın metal, cam ve ahşap/bambu alternatifi var. Biraz zolamak yeterli inanın. Mesela huni için alternatif çok aradım. Galvanizli bir huni buldum ama paslanma riski vardı. En sonunda kafamda bir ampul yandı ve medikalciden cam huni aldım. 10₺ üstelik. Bir de şu sallama çay meselesi var onu atlamak istemiyorum. Artık heryerde fotoğrafta gördüğünüz sallama çay için olan kürecikten var. Türlü şekilli, çok güzel alternatifleri var ama en basiti de işinizi görecektir. Ben 5-6 yıldır bunu kullanıyorum. Küçük esnaflarda her ürüne başarılı bir alternatif bulmanız mümkün, yeterki biraz arayın. Son olarak Cook markasının ve Rossmann’ın kendi markasının beyazlatılmamış doğal yağlı kağıdı var. Onu kullanmanızı şiddetle öneririm.

Yemek Yeme

Çok şükür ki en az plastiğin girdiği yer burası :). Bir çoğunuz zaten porselen, seramik ve cam tabaklar, metal çatal-bıçaklar kulanıyorsunuzdur. Bir ihtimal plastik çerezliğiniz, nihaleniz olabilir. Eminim çoğu kişi plastik kullan-at pipet kullanıyor. Halbuki artık N11 gibi sitelerde bu metal pipetler var. Çerezlikler her yerde çok ucuz ve renk renk. Ha bir de plastik kapaklı değil de böyle mantar kapaklı sürahileri tercih ederseniz bu kısım halloldu demektir 🙂

Yemek Taşıma

İşte bence en çok plastik tükettiren kısım burası. Plastik saklama kapları, plastik şişeler, pipetler, kullan-at çatal bıçaklar ve bardakları streç filmle sarılmış meyveler, kahvecilerde, çaycılarda ve kahve makinalarında plastik kaplanmış karton bardaklar… Uff hepsi plastik değil mi? İnsanın içi kararıyor. Halbuki en çok alternatifin olduğu alan burası. Instagramda Türkisiminimalizm in hesabında başlatılmış #kahvemtermosta hareketini, beginner_minimalist in #sefertası hareketini duyduysanız zaten sizde de alternatif ürünler vardır diye düşünüyorum. İşte ben bu konuda baya yatırım yaptım. Metal, bambu ya da buğday lifi/pirinç kabuğu malzemelerden üretilmiş taşınabilir çatal kaşık takımları, metal ve ya bambu pipetler, metal sızdırmaz sefer tasları, taşınabilir muglar ya da benimki gibi anahtarlığa takılabilen teleskopik metal bardaklar, cam şişe, metal termos, cam yiyecek kapları, küçük kavanozlar, yiyecek sarmak için pamuklu bezler… burada alternatif üretmek size kalmış tamamen. Ben mesela ileride bir de kahve taşımak için mug edinebilirim, ama içeceklerimi kendim yapıp termosta taşıdığım için şimdilik ihtiyacım yok. Sağ üst köşede gördüğünüz buğday samanından yapılmış çatal kaşık takımım, teleskopik bardağım, metal pipetim ve cam şişem hep çantamda. Böylece hazırlıksız yakalanmıyorum.

Yiyecek Saklama

İşte bir diğer atık üreten kısım. Plastik saklama kapları, streç filmler, plastik buz dolabı poşetleri, naylonla paketlenmiş gıdalar… Sizce eskiden bu şekilde miydi? Bu konu taşıma sonrasında en severek değişim yaşadığım kısım. Cam saklama kapları Paşabahçe sağolsun her boyutta var, umarım yakında kapakları da metal ya da cam olacak, inanıyorum. Ki cam ve bambu kapaklı alternatifler IKEA’da var, erişip alabilen bence ondan alsın. Onun dışında ısıtmaya da imkan veren metal saklama kapları var. Streç film için en iyi alternatif balmumu wraplar ama benim için şu an bütçeme fazla, o yüzden silikon -ki silikon camla aynı malzemeden yapıldığı için sağlıklı deniyor- esnek kapakları aldım ben. Her boyutta, hatta kare, dikdörtgen gibi farklı boyut ve formlara hava geçirmez şekilde kapatılabiliyor. Ben çok severek kullanıyorum. 6 boyu var, çoğu şeye oluyor rahatlıkla. Bunların dışında evde yaptığımız konserveleri bile güvenle koyduğumuz cam kavanozlar var, boy boy her amaca yönelik olarak. Unutmayın “cam sağlıktır” :). Yine bakliyatları eski keten ve pamuklu bez torbalarda saklayabilirsiniz, hatta saklayın, çünkü böyle güvelenmiyor, nefes alıyor ve nemlenmiyor. Son alternatif olarak illa ki buzdolabı poşeti kullanacaksanız, Cook markasının patates nişastasından ürettiği, doğada çok kısa sürede çözünebilen buzdolabı poşetleri var. Ne besininiz zarar görsün, ne doğa ♥️.

Temizlik

Herşeyi sıfır atık aldık, pişirdik, taşıdık ve sakladık. Peki nasıl temizledik? Bulaşık süngerinin ne derece zehirli olduğunu biliyorsunuz. Ben onun yerine bambu bulaşık fırçası sipariş ettim ancak elime ulaşmadı henüz. Bunun yerine kabak lifini rahatlıkla kullanabilirsiniz. Çizmeden yanmış yiyecekleri bile lifli yapısıyla kolayca temizleyebilirsiniz. Şişeler için ise Madame Coco’dan aldığım bambu fırçayı kullanıyorum. Metal pipetler için ise yanında gelen ince metal fırça var. Bulaşıklık olarak genelde plastik kullanılır ama çok farklı modellerde metal bulaşıklıklar var, bu benim kullandığım modelin bambu olanı da var hatta. Bezlere gelecek olursak, biz tişörtten temizlik bezi yapan bir neslin çocukları olarak kolay çözüm buluruz. Ben kurulama bezlerini ve pamuklu bezleri hem temizlik amaçlı hem de kurulama amaçlı kullanıyorum. Eski havlulardan yaptığım minik havlucukları ise ıslak mendil ya da kağıt havlu olarak kullanıyorum. Yani herşeyi almak zorunda değiliz. En sevdiğim şey ileri dönüşüm ♥️. Üstelik yıka yıka kullan. Son olarak, plastik poşetler yasaklandığından beri herkes “çöp poşetine para mı vereceğiz? O da plastik!?” diyor. Bakın Cook markası ona da çözüm bulmuş. Yine organik patates nişastasından yapılmış çöp poşetleri var, 2 boy olarak. Sadece çok uzun süre çöpte tutmayın, çünkü o da çözünüyor. Bir de temizlik malzemesi olarak ne kullandığınız da önemli, doğal ürünler kullanıyor olabilirsiniz ama onların da ambalaj atığı var maalesef. O yüzden kendiniz yapmanız hem sağlık açısından hem de dünyanın korunması açısından daha faydalı. Bunun için Mercan Yurdakuler’in Zehirsiz Ev kitabında çok güzel tarifler var.

Kişisel Bakım ve Temizlik

En sevdiğim bir diğer alan, kişisel temizlik ve bakım! Herşey nasıl da iç açıcı, nasıl da doğal. Canlarım benim :D.

Kişisel Temizlik

Burada 3 alt başlık var, banyo, cilt temizliği ve diğerleri.

Banyoda bence katı şampuan, katı saç kremi, kalıp sabun, doğal sünger ya da alternatifler -örneğin benimki bambu lifinden yapılma- bunları koymak için bambu ya da cam sabunluklar, doğal keseler çok ferahlatıcı bir görüntü oluşturuyor. Cildimize daha iyi bakıp, bence bize emanet şu bedene saygı sunuyoruz. Cilt temizliğinde de cilt yapısına uygun olan kalıp sabunlar kullanılabilir, ben fırça yerine konjak bitkisi köklerinden yapılmış bu süngeri kullanıyorum. Ağız temizliği için ise bambu diş fırçası kullanıyorum. Diş macununu kendim yapmıştım. Tarifini ilerleyen zamanlarda sizinle paylaşacağım. Zehirsiz Ev kitabına da bir göz atın derim. Diş temizliğimden sonra metal dil sıyırma aletiyle (erkek arkadaşımın deyişiyle fil cımbızı) dilimi sıyırıyorum. Makyaj temizliği için ben yumuşacık bir kumaş buldum, yani annem buldu, 80 parça var. Yıkaya yıkaya kullanırsam ömür boyu gider :). Bir de bunların yanında selpak mendiller yerine eskiden bayramlarda verilen kumaş mendiller var burun vs temizlemek için. Yine aynı mantık, yıka yıka kullan ♥️ Kulak pamuğum ise bambudan 🎋

Bir diğer önemli konu ise epilasyon/ağda. Evet kabul ediyorum ağdacıya gidip ağda yaptırmak çok büyük rahatlık. Ama sonrasını düşününce ben vicdan yapıyorum. O petrol bazlı yapış yapış ağdayla o kumaş parçaları ayrılamaz halde. Direk çöpe gidiyor, çözünme filan hak getire. Bu kıl tüy meselelerinde en başarılı sıfır atık çözümü jileti değiştirilebilir bıçaklar ama eğer benim gibi hassas ciltliyseniz hem kızarıklık, hem kaşıntı baş edilemez bir çözüm. Bunun ardından gelen seçenek ise lazer epilasyon. Yine burada ben çözümsüzüm çünkü şu anki teknoloji benim tüylerimi görmeye yetmiyor, zaten param da lazer makinasını görmeye yetmiyor :D. Dolayısıyla benim için en iyi çözüm şu bir dönemin en çok bilinen çözümü epilatörler. Evet uzun sürüyor, evet kimisinde -bende değil- batık yapıyor ama en azından ağda kadar çöp çıkarmıyor.

Bu alanda son önerim ise hijyenik plastik pedler yerine adet kapları ve bambu/pamuk pedler. Maalesef ne kadar “su bazlı”, “bambu” vs dense de bir şekilde bir yüzeyi hep plastik oluyor bu pedlerin. Cildinizin bu denli hassas ve savunmasız olduğu bir bölgesine lütfen böyle bir işkence yapmayın. Mantardan enfeksiyona, hatta kısırlığa kadar bir çok etkisi var. Etmeyin, eylemeyin. Hem üstelik alternatiflerin hepsi çok daha ekonomik. Ben şimdilik bambu ve pamuk kumaş pedlerle idare ediyorum. Çok memnunum. Üstelik artık ucuzladı, üreticiler arttı. Deneyin derim. Kendime de bir öneri olarak duruyor şu an adet kabı. Maddi anlamda biraz daha toparlayınca kesinlikle alacağım.

Aaa unutmuşum, saç olayında bir de kendim saçlarımı kesiyorum. Kuaför makası aradım buldum, bunu sadece sıfır atık için değil açıkcası tasarruf için de yapıyorum bir yandan. Ama ileride komposta başlayınca onlar da girecek organik atıklara :).

Kişisel Bakım

Burada hep o mis gibi doğal, ev/el yapımı ürünler önereceğim size. Ben özellikle cilt temizliği sonrası tonik olarak doğal gül suyu kullanıyorum. Diyenlere hiç inanmazdım ama cildimi nasıl yatıştırdı, nasıl yumuşacık yaptı size anlatamam. Çok büyük miktarda alıyorum alınca, böylece paketleme için olan atıklar azalıyor. Kullanırken de minik bir sprey şişesiyle yüzüme direk püskürtüyorum. Gözüme bile değse zararı yok sonuçta ♥️. Ardından şimdilik tamamen doğal içerikli cam ambalajlı cilt bakım malzemelerimi kullanıyorum ancak onlar bitince kendim yapacağım. Arada doğal malzemelerle cilt maskeleri yapıyorum, ama şimdilik elimdeki hazır maskeleri bitirmem önceliğim. Unutmayın, sıfır atığın ilk adımı elinizdekini sonuna kadar kullanmaktır (sağlığınıza doğrudan zarar yoksa tabi).

Parfüm olarak doğal uçucu yağları kullanıyorum direk. Bir iki damlası bilek ve boyunda gün boyu kalıcı. Benimkiler zaman zaman yasemin ve sandal. Deodorant olarak ise kendim karbonat, hindistan cevizi, buğday nişastası ve uçucu yağ ile yaptığım krem deodorantı kullanıyorum.

Saçımı ahşap fırça ile tarıyorum, açmak için ise yine bazı sabit ve uçucu yağlardan yaptığım loreal’in mucizevi yağını taklit eden bir saç yağı kullanıyorum. Maske olarak ise direk hindistan cevizi yağı.

Tırnak bakımımda mümkün olduğunca tamamen metal ürünler kullanmaya çalışıyorum, ama elimdekiler şu an için plastik saplı, kırılasıya kadar benimle olacaklar. Makyaj için şu an temel malzemelere (fondöten, maskara, far, ruj) henüz bir alternatif bulamadım. Zaten elimde de uzun bir süre idare edecek kadar var. Zaten çok makyaj yapmayan biri olarak çözümünde acele etmediğim bir konu. Ancak fırçalarını doğal kıl ve ahşap saplı olanlardan tercih ediyorum. Eklips markası bu açıdan iyi alternatif sunuyor. Makyaj temizlemek için ise temizleme yağı kullanıyorum, bana Kore’den gelen bir ürün var şimdilik cam ambalajlı. O bitince onun taklidi birşeyler yapacağım sanırım.

Diğer Ev Eşyaları

İşte sinsi atık başlığı. Ev içerisinde bir çok eşya aslında gizlice atık çıkarıyor. Çünkü günümüzde herşeye plastik bulaşmış durumda. Kalemlerler tahta alabilirsiniz, kalemliğiniz metal olabilir. Kırtasiye ürünlerinin tamamının metal ve ahşap alternetifi var, tükenmez kalem yerine dolma kalem var.. Çünkü kırtasiye yeni bir olay değil, yazı keşfedildiğinden beri gelişiyor.

Diğer bir konu ev aksesuarları, hazır modası da başladı herşey doğal, ahşap ve metal, kaptırın kendinizi. Benim zaten dekorasyon zevkim eskiden beri buna uygundu, şu an kendimi şanslı hissediyorum. “Geberik pembik gelin” evi için üretilmiş pembiş maviş anlamsız süslü bir sürü plastik ve boya içeren şeylerden uzak durun. Sonra onların topladığı tozu temizlerken çok pişman olacaksınız.

Evdeki her eşya için alternatif üretilebilir. Ben aklıma gelen her şeyi buraya yazacağım. Oda oda gideceğim ki, eksik kalmasın. Askılar için giysi tipine göre ahşap ve metal alabilirsiniz, kapı arkası askınız metal olsun, aynanızın çerçevesi metal veya cam olabilir. Bizim yatağımızdan komodinimize eşyalarımız masif ağaçtan ve inanın IKEA’nın en ucuz ürünüydü. Saklamak için kullandığınız hurçlar pamuklu kumaştan olsun. Çamaşır sepetiniz ise hasır malzemeden. Küçük eşyalarınızı metal kutularda saklayın, şimdilerde bunun için çok alternatif var. Giysileriniz mümkün olduğunca saf kumaşlardan olsun, %100 yün, pamuk, ipek ve keten gibi. Plastik katkılı giysiler cildinize zarar. Mutlaka deneyimlemişsinizdir, insanı çeşme gibi terletir hep.

Tuvalet kağıtlığınız, banyo rafınız, havluluğunuz metal olsun. Sabunluklarınız bambu, sıvılar için cam. Temizlik malzemelerinizi sirke ve karbonatla, boraksla kendiniz yapın.

Mobilya seçimleriniz, aksesuar seçimleriniz az önce değindiğim gibi mümkün olduğunca doğal malzemelerden, işlenmemiş malzemelerden olsun. Evinizin kazanacağı ferahlığı anlatmanın bir yolu yok.

Benim şimdilik aklıma gelip de yazdığım çözümler bu kadar. Şimdi ilişkili linkleri aşağıya ekleyeceğim. Eğer sizin de bildiğiniz alternatifler varsa lütfen yorumlarda belirtin. Böylece herkesçe öğrenilmiş olur.

IKEA ürünleri

Mantar kapaklı sürahi

Cam şişe (taşımalık)

sıvı sabunluk

Diş fırçalık

Bez çantalar ve keseler